Nome que se debe protexer:
RIBEIRAS DO MORRAZO
Descrición dos viños:
Son viños brancos e tintos que se axustan á categoría 1 do anexo VII parte II do Regulamento (UE) 1308/2013.
No momento da súa posta ao consumo os viños terán as seguintes características:
Características analíticas
- Gradación alcohólica adquirida mínima (% vol.):
- Viños brancos: 11,5%
- Viños tintos: 10 %
- Gradación alcohólica total mínima (% vol.):
- Viños brancos: 11,5 %
- Viños tintos: 10 %
- Contido máximo de azucres totais: Os viños serán secos, polo que cumprirán os requisitos que para tal termo recóllense no anexo XIV parte B do regulamento (CE) nº 607/2009 da Comisión do 14 de xullo.
- Acidez total mínima: 5,0 g/ l de ácido tartárico.
- Acidez volátil máxima: 17,9 meq/ l de ácido acético.
- Contido máximo de dióxido de xofre total: 200 mg/ l para os viños brancos e 150 mg/ l para os viños tintos.
Principais características organolépticas
Os viños obtidos son frescos e suaves en boca, limpos, brillantes con aromas francos nos que se aprecian as características propias da materia prima da que proceden, con gradacións alcohólicas moderadas, con aromas florais e de froitas e, finalmente, con boa e equilibrada acidez. Os viños brancos terán potente intensidade aromática e os viños tintos ben cubertos en fase visual.
Prácticas enolóxicas específicas
A recollida da uva realizarase en caixas de vendima ou outros recipientes autorizados pola autoridade competente. O rendemento máximo na elaboración do viño será de 68 litros por cada 100 kg de uva.
Demarcación da zona xeográfica
Os viños amparados coa indicación xeográfica protexida Ribeiras do Morrazo deberán proceder exclusivamente de viñedos da zona de produción e elaboración, constituída polos terreos aptos para a produción de uva, por baixo dos 300 m de altitude, dos termos municipais de Bueu, Cangas, Marín, Moaña, Poio, Pontevedra, Redondela e Vilaboa. Devanditos viñedos deben estar inscritos no rexistro vitícola. No Anexo I deste prego de condicións recóllese gráficamente o territorio desta indicación xeográfica e a súa localización en Europa.
Rendemento máximo
As producións máximas por hectárea serán de 10.000 quilogramos de uva e 6800 litros de viño para as variedades brancas; e de 8000 quilogramos de uva e 5440 litros de viño para as variedades tintas.
Variedades de uva de vinificación
Os viños elaboraranse exclusivamente con uvas das seguintes variedades:
- Variedades brancas: Albariño, Caíño Branco, Godello, Loureira, Treixadura, Branco lexítimo e Torrontés.
- Variedades tintas: Brancellao, Caíño Tinto, Pedral, Espadeiro, Loureiro Tinto, Mencía e Sousón.
Vínculo coa zona xeográfica
Factores naturais e humanos
Dentro da enorme heteroxeneidade climática que presenta Galicia como consecuencia da directa influencia mariña e o relevo do territorio, a zona amparada presenta un clima claramente determinado que podemos clasificar como oceánico-húmido.
Dentro da zona, case a totalidade da superficie dedicada ao cultivo do viñedo atópase por baixo dos 150 m s. n.m., localizada en zona costeira (Península do Morrazo e fondos das Rías de Pontevedra e Vigo), en terreos de ladeira, con suaves pendentes e orientacións protexidas polos relevos da dorsal do Morrazo, a Serra de Castrove ao norte, as elevacións cara a Sierra do Suído no leste e a Serra do Galiñeiro no sur, que exercen un importante efecto barreira sobre a penetración de ventos oceánicos, o que representa as condicións idóneas para unha área de gran produtividade agrícola.
A comarca agrícola na que se producen os viños da indicación xeográfica protexida Ribeiras do Morrazo goza dunhas 2100 horas de sol ao ano e de temperaturas suaves con amplitude térmica reducida no período vexetativo, entre 7,3 º C e 25,7 º C, con temperaturas elevadas no período invernal (por encima dos 9º de temperatura media no mes de xaneiro), con práctica ausencia de xeadas e cunhas precipitacións que se sitúan entre os 1.300 e 1.800 mm, ao que debe unirse a orientación das serras citadas anteriormente que produce unha debilitación estival das precipitacións, que ao combinarse con
temperaturas relativamente altas na mesma época provocan valores elevados de evapotranspiración (entre os 600 e os 800 mm no ano) e consecuentemente, unha acusada influencia mediterránea neste período, con temperaturas medias contorna aos 18 º C, o que claramente beneficia o cultivo do viñedo.
A maioría dos chans son moderadamente acedos, permeables, con baixa capacidade de retención de auga e con escaso contido en materia orgánica no seu estrato máis superficial. Son, na súa maioría, chans antigos, con profundidade suficiente e ben quentados pola insolación, o que os fai adecuados para o cultivo. Sinalar os chans en areais e dunas na parroquia de Ou Hío en Cangas do Morrazo, que os fan especialmente singulares entre a enorme diversidade das viticulturas galegas, e por extensión das europeas.
O substrato litológico está constituído no seu maior parte por afloramientos graníticos do período Herciniano e rocas sedimentarias escasamente metamorfizadas.
A proporción de elementos grosos é moderada, o que produce alta permeabilidade e facilidade de laboreo, presentando unha textura lixeira, sendo a máis habitual franca ou franco- arenosa, con boa drenaxe e idónea aireación.
Estes chans son ademais soltos e moderadamente acedos, especialmente en ladeiras de escasa pendente, resultando favorables para a consecución de excelentes calidades.
O prestixioso xeógrafo francés Huetz de Lemps na súa obra Vignobles et vins du Nord- Ouest de l´ Espagne (1967) sinala as primeiras referencias documentais da vide que datan do século XIII, e no século XV aparecen as primeiras regulamentacións sobre restricións á elaboración e comercialización do viño. Pode mencionarse a participación decisiva das ordes relixiosas como o Priorado de Marín, que era dependente do mosteiro benedictino de Oseira, así como o mosteiro de Melón e outros; tamén é destacable o papel das vilas como Redondela e as normativas que editan para protexer os viños locais no século XVI; e o papel dos portos con vocación comercial como o de Cangas, gremios como os Mareantes de Pontevedra, xunto con outros estamentos propios daquelas épocas. Co tempo foron consolidadas diversas normativas de carácter local co fin de protexer os mercados dos viños elaborados no territorio, que deron lugar aos antecedentes das pequenas tabernas e “ furanchos”, conformando a identidade típica das zonas vinícolas do Morrazo e os fondos das rías de Pontevedra e Vigo e que é aínda reconocible a día de hoxe.
A evolución do cultivo da vide no Morrazo tivo unha expansión crecente desde a Idade Media, chegando posiblemente a un máximo histórico contorna ao 1660. Logo, a maior presión demográfica e a situación económica farían que as vides fosen dando paso aos cereais, sobre todo o millo. Parece que nesta evolución tamén influían as oscilacións dos prezos. Parece que na segunda parte do século XVIII hai unha recuperación ata conseguir o 10% da superficie produtiva agraria para posteriormente diminuír algo. Non todo o mundo tiña vides, nalgúns sitios non pasaba do 20%, noutros como Ou Hío alcanzaban o 50%. A apertura de tabernas na zona estaba suxeita a poxa e sometida a impostos especiais, tamén era obrigado vender antes o viño local que o de fóra. Sábese que había una certa valoración maior dos viños de zonas expostas ao sur, cara á Ría de Vigo fronte aos que o estaban cara á Ría de Pontevedra.
Seguían tendo moita fama os viños de Ou Hío (brancos) e Cela (tintos); Vilaboa beneficiábase de ser unha zona moi abrigada dos ventos do oeste e orientada ao sur polo que os seus viños alcanzaban boa gradación. Nunha avaliación feita nos anos 70 por Xosé Pousada no seu libro sobre os viños galegos (Vos viños de Galicia, Ed. Galaxia, 1978), predicía un futuro favorable para os viños desta zona.
Sendo semellante o contexto social da vitivinicultura atlántica deste territorio, é innegable a diversidade de viños elaborados, diversidade que se apoia no amplo abanico de variedades autóctonas, e na fama de certas zonas como Ou Hío, Cela, Ardán, Redondela, Combarro, Moaña, Salceda, etc; e tamén nas diferentes localizacións debidas ás orientacións das ladeiras e os chans. Todo isto fai que se caractericen viños diferentes que se recoñecen na atlanticidad das paisaxes das rías e con igual importancia para os viños brancos e tintos.
No ano 1979 publícase no Boletín Oficial do Estado unha Orde pola que “se regulamenta o uso de indicacións relativas á calidade, idade e crianza dos viños”. Nesta orde sinalábase a posibilidade de acollerse á indicación “Veu de Calidade” tanto a viños procedentes de “rexións vitivinícolas que define o Decreto 835/1972, relacionadas no anejo 1” así como aos “os viños procedentes de comarcas vitícolas determinadas situadas nas rexións ás que se refire o apartado b, que se enumeran e delimitan no anejo número 2 deste Regulamento”. Defínense tamén unhas variedades recomendadas e complementarias para as devanditas comarcas.
Na devandita orde aparece no anexo 2 a comarca "Fondo dá Ría de Vigo e Morrazo” cos concellos de Bueu, Cangas e Soutomaior. Naquela época admitíanse como variedades recomendadas Albariño e Treixadura, e como complementarias Brancellao, Caíño, Espadeiro, Loureiro, Palomino e Torrontés; os viños tiñan que alcanzar unha gradación mínima de 9 graos en tintos e 9,5 en brancos.
No ano 1986 a Xunta de Galicia elabora o "Programa de Calidade dos Viños Galegos", onde se cita a a comarca de viños de calidade de Fondo da Ría de Vigo (que tamén incluía concellos do Morrazo), tal como establecía a orde ministerial de 1979. Aínda que hai antecedentes de tentativas de solicitar unha indicación de calidade para os viños desta zona, non será ata abril de 2012, cando se celebrou o I Foro dos Viños do Morrazo e posteriormente a I Mostra dos Viños de Vilaboa, cando se desencadee o proceso que deu lugar á demanda que xustifica a elaboración deste prego de condicións.
Detalles do produto
Son viños que deben manter frescura, suavidade, tanto na cor como aroma e sabor, ademais dunha gradación alcohólica equilibrada.
Os viños brancos presentan tons amarelos dourados brillantes, con destacados aromas florais e de froitas, boca lixeira e fresca, de bo potencial aromático e con toques cítricos ao final.
Os viños tintos presentan unha capa media con tons vermellos de picota e ribetes violáceos, de estrutura media e paso suave con aromas de froitas vermellas e silvestres cun toque final lixeiramente tánico.
Interacción causal
O rexistro desta indicación xeográfica protexida baséase tanto nas características específicas do produto, claramente vinculadas ao medio natural de produción, como á reputación que conseguiu, basicamente no mercado galego.
Os viños elaborados conforme ás prescricións deste prego son fiel reflexo dos efectos das condicións termopluviométricas e agronómicas para unha vitivinicultura de calidade de litoral atlántica, ao que debe sumarse o efecto do factor humano que se concreta no adecuado axuste das variedades autóctonas, a implantación de viñas en zonas de boa exposición con chans quentes e permeables, ou en condicións singulares como os chans de areais e dunas ou os de ladeiras de roca granítica, característicos desta área xeográfica. Os sistemas de condución e poda tradicionais tenderon a viñedos de formas baixas con altas densidades para así expoñerse mellor ás influencias marítimas. Todas estas condicións tenden a conferir aos viños producidos nesta comarca equilibrio e harmonía, excelentes expresións aromáticas e boas características de conservación.
Requisitos aplicables
Establécense os seguintes requisitos para os operadores:
Requisitos para a elaboración e embotellado:
- Nas adegas de elaboración e/ou embotellado unicamente elaboraranse e embotellarán viños producidos a partir de uvas da zona delimitada.
- Na elaboración de viños con mención a unha única variedade, polo menos o 85% da uva utilizada será desa variedade.
- Os viños serán elaborados e embotellados na zona xeográfica de produción delimitada. O transporte e embotellado fóra da zona de elaboración constitúe un risco para a calidade do viño, xa que se pode ver exposto a fenómenos de óxido-redución, variacións de temperatura e outros, tanto máis graves canto maior sexa a distancia percorrida. O embotellado en orixe permite preservar as características e calidade do produto. Este feito, unido á experiencia e coñecemento profundo das características específicas dos viños adquiridos durante anos polos produtores e produtoras locais, fan necesario o envasado en orixe, preservando así todas as características fisicoquímicas e organolépticas destes viños.
- O embotellado destes viños realizarase en botellas de vidro coas capacidades admitidas pola lexislación vixente.
Requisitos de etiquetaxe
- Os viños que se comercialicen como monovarietais deben estar elaborados cun mínimo do 85% da variedade de uva en cuestión.
- Todas as botellas levarán unha contraetiqueta numerada fornecida pola autoridade de control, que deberá ser colocada na propia adega. Dita contraetiqueta incluirá o logotipo da indicación xeográfica que figura no anexo II deste prego de condicións.
- Na etiquetaxe dos viños da indicación xeográfica protexida RIBEIRAS DO MORRAZO a mención "indicación xeográfica protexida" poderá ser substituída polo termo tradicional "viño da terra".
Controis.
Autoridade competente para a execución dos controis.
Nome: Instituto da Calidade Alimentaria ( INGACAL)
O INGACAL é un ente de dereito público, dependente da Consellería do Medio Rural da Xunta de Galicia, encargado da comprobación do cumprimento do prego de condicións.
Tarefas de control
- Alcance dos controis
Análises químicas:
O INGACAL verifica que os elaboradores realizan análises químicas de todas as partidas de viño para comprobar que cumpren os requisitos establecidos no punto 2 deste prego de condicións.
O INGACAL entrega contraetiquetas cunha codificación específica para cada botella de cada partida destinada a ser comercializada coa indicación xeográfica protexida RIBEIRAS DO MORRAZO que se axuste aos parámetros establecidos. As partidas que non reúnan as características analíticas do punto 2 deste prego de condicións non obterán as contraetiquetas e non poderán ser comercializadas baixo o nome da indicación xeográfica protexida.
Operadores:
O INGACAL comproba que os operadores teñen capacidade para cumprir os requisitos do prego de condicións. En particular comproba que os elaboradores dispoñen dun sistema de autocontrol e trazabilidade que permite acreditar as especificacións en canto a: orixe da uva, variedades empregadas, rendementos de produción, rendementos de elaboración de viño sobre a cantidade de uva e análise dos parámetros químicos.
Produtos:
O INGACAL, mediante toma de mostras, verifica que o viño comercializado baixo a indicación xeográfica cumpre as especificacións establecidas no punto 2, utiliza adecuadamente a contraetiqueta asignada e cúmprense as demais condicións que se recollen neste prego de condicións.
- Metodoloxía nos controis na verificación anual
Controis sistemáticos
O INGACAL realiza controis sistemáticos dos sistemas de autocontrol dos operadores que elaboran ou comercializan viño baixo o amparo da indicación xeográfica protexida cos obxectivos seguintes:
- Verificar que a uva, o mosto e o viño son orixinarios da zona de produción.
- Controlar o cumprimento das especificacións no referente a variedades e rendemento de produción de uva.
- Comprobar que se realiza unha xestión da trazabilidade desde a produción de uva ata o envasado.
- Comprobar que se realizan análises químicas de todas as partidas de viño que permitan acreditar o cumprimento das características definidas no punto 2 deste prego de condicións.
- Ademais, o Ingacal realiza os aforamentos necesarios das adegas para garantir a adecuada trazabilidade e control da produción.
Controis aleatorios
O INGACAL fai controis aleatorios para comprobar a trazabilidade das partidas e o cumprimento dos parámetros analíticos.